Vrijheidscollege: jezelf informeren, uitspreken en luisteren
Op vijf locaties in het land kwamen mensen in februari/maart bij elkaar om een uitverkocht Vrijheidscollege over Israël en Palestina bij te wonen. Ook in de Bibliotheek LocHal leverde dat een indrukwekkende avond op. Een avond waarop ruimte was voor persoonlijke woorden van de twee sprekers en voor verhalen en vragen van mensen in het publiek. Omdat dat is wat je kunt doen: jezelf informeren, jezelf uitspreken en naar elkaar luisteren. “Misschien gaan we elkaar vinden; we gaan in ieder geval naar elkaar luisteren.”
“Ik vind dit moeilijk.” Geen gebruikelijke openingszin voor iemand die college geeft. Voor Raoul Heertje lijken het de enige woorden waarmee hij het Vrijheidscollege kan beginnen, om daarna te benadrukken dat hij spreekt namens ‘niemand behalve mezelf’.
Als iedereen een plekje heeft gevonden op trappentribune in de Bibliotheek LocHal en de openingsmuziek van u’d-speler Haytham Safia is uitgeklonken, is dat ook hoe presentator Oscar Kocken het publiek welkom heet: als individuen die zichzelf hebben meegebracht. De één is misschien gekomen die avond als betrokken wereldburger die het nieuws volgt, de ander als iemand die persoonlijk geraakt is door de situatie in Israël en Palestina.
“Ik zal proberen de avond enigszins in goede banen leiden,” belooft Kocken, “maar ook u heeft een verantwoordelijkheid in de manier waarop u luistert en deelneemt aan discussie.” Hij nodigt iedereen uit even degene te begroeten die naast, voor en achter je zit.
Wat weten we?
Het woord was eerst aan Lydia de Leeuw, criminoloog en jurist, gespecialiseerd in internationaal strafrecht. Ze woonde en werkte twee jaar op de Westelijke Jordaanoever en twee jaar in Gaza. Tijdens het Vrijheidscollege leest ze voor uit recente berichten die ze kreeg van vrienden en oud-collega’s uit Gaza. Ze wil daarmee ‘een soort briefpapier’ zijn om verhalen te delen van diegenen, die zoals één van hen het verwoordt ‘zijn uitgesloten van zelfs minimale bescherming en een leven in waardigheid’.
De Leeuw: “Ik kan me nu nog verbazen over hoe het mogelijk is dat ik in Nederland opgroeide en mijn studies doorliep, zonder dat ik echt wist wat daar gebeurde.” Daarin is nu wel iets verschoven, ziet ze: nu kunnen veel meer mensen veel meer weten, via sociale media, kranten, nationale en internationale media, maar ook citizen journalists.
Waar zie je hoop?
Ook de tweede spreker, programmamaker, schrijver en comedian Raoul Heertje, drukt mensen op het hart zich te verdiepen, door veel te lezen bijvoorbeeld. En dan niet alleen op social media, waar je vaak vooral ziet dat jouw groepje gelijk heeft. “Jouw groepje heeft ook gelijk, maar dat is niet het hele verhaal.”
Heertje vertelt over zijn haat-liefdeverhouding met Israël. Hij bezocht het land zo'n vijf jaar geleden, na er 20 jaar niet geweest te zijn, om er de tv-serie Het Israël van Heertje & Bromet te maken. Daarin komen een Joodse en een Palestijnse vader aan het woord van wie allebei de dochter is vermoord, die beide uitspreken dat niemand zoiets ooit meer mag meemaken. Ook nu ziet Heertje die gesprekken, zoals van een man die zijn moeder verloor op 7 oktober en een man uit Gaza die daar nu zijn moeder is verloren. “Dat is waar ik hoop zie en voel: dat mensen door zoiets heengaan en het toch in zich hebben om elkaars pijn te herkennen.”
Wat kan je doen?
Na het luisteren naar twee sprekers met ieder hun eigen verhaal, delen een aantal mensen uit het publiek ook hun verhalen en vragen. Zo vraagt iemand zich af waarom het die avond een aantal keer gaat over oplossingen: “Wat wil je oplossen? Het geweld moet gewoon stoppen.”
Ook is er iemand die zich als er woorden vallen als ‘niet uitsluiten’ en ‘bestaansrecht erkennen’, afvraagt in hoeverre we dat in Nederland doen. Een Vrijheidscollege en 5 mei-viering zijn mooi en belangrijk. Maar op welk moment staan we er bij stil er in Nederland ook mensen zijn die uitgesloten worden en die vrijheid niet voelen? “Ik werk met islamitische jongeren en zou hierin heel graag iets willen bijdragen, maar hoe?” Het was één van de vragen waar na het college op de trappen van de LocHal door sprekers en bezoekers nog over doorgepraat werd. Omdat dat is wat je kan doen: jezelf informeren, naar elkaar luisteren en in gesprek gaan.
Lees- en kijktips bij dit thema
Raoul Heertje, Lydia de Leeuw en onze collectioneur delen hun tips voor ieder die zich verder wil verdiepen:
Bezoekers over het college
Raoul Heertje heeft een voor mij persoonlijk erg belangrijk inzicht gedeeld: ‘Ik begrijp het, maar ik accepteer het niet.’ Deze uitspraak gaf mij ruimte om als Joodse Nederlander vrijuit kritisch te kunnen zijn op Israël.
“Ik kwam naar deze avond om me te trainen in luisteren. Dingen die hier gezegd worden raken me zeer, net als het feit dat bijeenkomsten die ik bijwoon beveiligd moeten worden. Naar dit Vrijheidscollege ga ik bewust om te oefenen om wanneer ik geraakt word, dat niet mijn emoties de overhand nemen. Dus heb ik vanavond geluisterd naar de twee sprekers.
Een van de sprekers was eenzijdig en maakte in de argumentatie gebruik van feitelijke en historische onjuistheden, wat voor mij een goede training is om te leren hiermee om te gaan. De andere spreker was veelzijdig en ging professioneel om met een soms niet correcte weergave van de werkelijkheid. Deze houding inspireerde mij en zo hoop ik ernaar toe te groeien dat ik rustig en beheerst in discussie kan gaan over dit onderwerp – voor mezelf en voor anderen. Een avond als deze is daarin heel waardevol.”
Ik ben er meer van doordrongen dat de Palestijnen de zwakste partij zijn maar dat er ook aan Israëlische kant alleen verliezers zijn.
Het college was erg interessant en intens. De verhalen van de sprekers triggerden mij de situatie van beide kanten te begrijpen.
Ik wil meer maatschappelijk betrokken zijn en iemand zei tegen me: ‘Dan moet je naar de LocHal gaan’. Toen ben ik eens het programma gaan bekijken en zodoende kwam ik hier terecht.
Ik vond het een hele bijzondere avond met een persoonlijke insteek en relevante kennis. Door dit college zie je de menselijke kant van beide kanten van het verhaal. Dat gaat polarisatie tegen en dat is heel belangrijk.”